تحلیل فرایند‏های واجی فعل در زبان فارسی

در این پژوهش، با تحلیل فرایند‏های واجی ستاک گذشته در زبان فارسی بر‏حسب میزان پیچیدگی و تعداد قاعده‌هایی که برای تبدیل به ستاک گذشته، بر ستاک حال آنها انجام می‏شود، این فعل‏ها را به انواع تک‏قاعده‌ای، دو‏قاعده‌ای، سه‏قاعده‌ای و چهار‏قاعده‌ای تقسیم کرده‏ایم. در هر‏یک از این دسته‏ها، یک قاعده، از‏نوع ساخت‏واژی ستاک گذشته و بقیه، قاعده‌های آوایی هستند. پژوهش حاضر، بیانگر آن است که علاوه‏بر عناصر واج‏شناختی مانند محدودیت واجی، محدودیت واج‏آرایی در خوشۀ پایانی و محدودیت خوشه و هستۀ هجا، عنصر ساخت‏واژی نیز در شکل‏گیری ستاک گذشته، مؤثر است. این پژوهش، تعامل دو حوزۀ واج‏شناسی و ساخت‏واژه را نشان می‌دهد. در این جستار، نشان داده‏ایم که ستاک گذشتۀ نشان‏دار، با افزودن عامل ماضی‏ساز- که به‏صورت tنمود می‌یابد- به‏دست می‌آید. با فرض‏کردن tبه‏جای Dدر این پژوهش، در مواردی که ستاک حال به همخوان بی‌واک ختم می‏شود، از اِعمال قاعده‌های بیشتر، جلو‏گیری کرده‏ایم. فرض جلو‏گیری از اِعمال قاعدۀ بیشتر، دارای توجیه اقتصادی است. این مقاله نشان می‌دهد که تقسیم فعل‏های فارسی به دو دستۀ بی‌قاعده و با‏قاعده، نامعقول است، تشکیل ستاک فعلی در همۀ فعل‏های فارسی، نظام‏مند و دارای قاعده است و تفاوت این فعل‏ها در تعداد و نوع قواعدی است که بر آنها اعمال می‌شود. کلمات کلیدی: